ખાદ્યાન્ન સુરક્ષાનાં પરિમાણો અને ભારત

Abstract

વસ્તી વિષયક વળતર કે જેને અંગ્રેજીમાં ડેમોગ્રાફિક ડિવિડન્ડ કહીએ છીએ તે માનવ સંસાધનની ઉત્પાદકતા ઉપર આધારિત છે. જનસંખ્યાને સંપત્તિમાં પરિવર્તિત કરવા માટે વિશ્વ સાથે ભારતે પણ ખાદ્ય સુરક્ષા ઉપર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું પડશે. ખાદ્ય સુરક્ષા બહુઆયામી બાબત છે. ખાદ્ય સુરક્ષાને મનુષ્યની માનસિક અને શારીરિક ક્ષમત સાથે સીધો સંબંધ છે. જુદાજુદા દેશો માટે થયેલા ઘણા અભ્યાસોમાંથી એવું તારણ આવ્યું છે કે ભારત ખાદ્ય સુરક્ષાની બાબતમાં ચેતવણીની સ્થિતિમાં છે. ગરીબી અથવા સંસાધનોની પ્રાપ્યતાના સંદર્ભમાં વસ્તીના ઉપલા અને નીચલા સ્તર વચ્ચેનું અંતર નીતિ ઘડવૈયાઓને આ મુદ્દાને હાથ ધરવાની ફરજ પાડે છે.  ગરીબી એ ભૂખમરાની સમસ્યાનું કારણ અને અસર બંને છે. ભૂખ એ માત્ર ઓછાં કૃષિ ઉત્પાદન અથવા કૃષિ નિષ્ફળતાની અસર નથી, તે કેટલાંક અન્ય પાસાંઓ સાથે પણ સંબંધિત છે. આ પાસાંઓ સામાજિક, ભૌગોલિક, રાજકીય અને વહીવટી ક્ષેત્રો અંતર્ગત આવે છે. પ્રસ્તુત લેખ ખાદ્ય સુરક્ષાનાં વિવિધ પરિમાણોનો ભારતના સંદર્ભમાં અભ્યાસ કરે છે.